Η Μακεδονία στην Επανάσταση

Η επανάσταση του γένους το 1821 δεν περιορίσθηκε στον Μοριά και τη Ρούμελη. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η επανάσταση και στη Μακεδονία, που διεξήχθη υπό πολύ δυσμενέστερες συνθήκες, διότι ήταν κοντά στην Κωνσταντινούπολη, στη Θεσσαλονίκη καθώς και στις ισχυρές στρατιωτικές εγκαταστάσεις των Οθωμανών.

Ηγετική μορφή της επανάστασης της Μακεδονίας αποτελεί ο ήρωας Εμμανουήλ Παπάς. Μεγαλέμπορος και τραπεζίτης από τις Σέρρες, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και έδωσε όλη την περιουσία του στον αγώνα. Στις 23 Μαρτίου του 1821, μετέβη από την Κωνσταντινούπο­λη στο Άγιο Όρος, στη Μονή Εσφιγμένου, και οργάνωσε ομάδα από 2.500 λαϊκούς και μοναχούς. Παράλληλα εκδηλώθηκαν εξεγέρσεις στον Πολύγυρο, στην Κασσάνδρα και στη Σιθωνία. Σε συνεργασία με τον καπετάν Χάψα νίκησαν τους Τούρκους στην Ιερισσό και στα Στάγειρα.

Στη συνέχεια ο Παπάς προχώρησε στα στενά της Ρεντίνας και ο Χάψας κατέλαβε τα Βασιλικά και έφθασε μέχρι το Σέδες, δεκαπέντε χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη. Τον Ιούνιο οι Τούρκοι, με 25.000 άνδρες υπό τον Μπαϊράμ πασά, νίκησαν τον Παπά. Αντίστοιχα ο Αχ­μέτ μπέης των Γενιτσών υπερίσχυσε του Σώματος του καπετάν Χάψα, ο οποίος έπεσε μαχόμενος ηρωικά.

Η επανάσταση στη Χαλκιδική πνίγηκε στο αίμα. Οι σφαγές στα Βασιλικά, στον Πολύγυρο, στην Ιερισσό και στις άλλες κωμοπόλεις της Χαλκιδικής διατηρούνται ακόμα στην ιστορική μνήμη των κατοίκων της περιοχής. Στην Ιερισσό κάθε Τρίτη του Πάσχα στο «Μαύρο Αλώνι», οι νέοι και οι νέες με παραδοσιακές ενδυμασίες αναπαριστούν τη σφαγή 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, χορεύοντας τον περίφημο «καγκελευτό». Κατά την παράδοση, η σφαγή εκείνη έγινε με τρόπο σαδιστικό. Οι μελλοθάνατοι οδηγήθηκαν στο αλώνι και διετάχθησαν να σχηματίσουν αλυσίδα χορού. Έτσι, χειροκροτούμενοι υποχρεώθηκαν να βαδίζουν κάτω από τα σπαθιά των δημίων οι οποίοι τους αποκεφάλιζαν στη στροφή του χορού. Ο αγώνας συνεχίσθηκε στην Ποτίδαια, στον Όλυμπο, στη Νάουσα και στην Έδεσσα.

Ο ηρωικός αγώνας στη Μακεδονία καθυστέρησε την αποστολή του οθωμανικού στρατού στην Πελοπόννησο, συμβάλλοντας στην απελευθέρωση πόλεων και περιοχών, και ιδιαίτερα στην άλωση της Τριπολιτσάς.

Όμως, η συμβολή των Μακεδόνων δεν σταματάει εδώ. Πολλοί οπλαρχηγοί και αγωνιστές κατέφυγαν στη νότια Ελλάδα και στις βόρειες Σποράδες και πολέμησαν μαζί με τους αρχηγούς της Ρούμελης και του Μοριά. Πολλοί από αυτούς στρατολογήθηκαν από τον Δημήτριο Υψηλάντη και οργανώθηκαν στο τακτικό σώμα που πολέμησε στις μάχες της Πλάκας, του Πέτα, των Δερβενακίων και του Ναυπλίου.

Οι αγωνιστές που είχαν μεταβεί στις βόρειες Σποράδες πολέμησαν τον Σεπτέμβριο του 1822 στην Εύβοια, υπό τον Διαμαντή Νικολάου. Με συμμετοχή του Καρατάσου και των ανδρών του, κατάφεραν να νικήσουν τους Τούρκους στη Χαλκίδα και αργότερα στο Τρίκερι. Πολλοί πολέμησαν μαζί με τους ελεύθερους πολιορκημένους στο Μεσολόγγι και μετέπειτα μαζί με τον Καραϊσκάκη στη Μάχη των Αθηνών.

Χιλιάδες Μακεδόνες έδωσαν το αίμα τους για την απελευθέρωση του γένους. Χιλιάδες γυναικόπαιδα σφαγιάσθηκαν. Το παράδειγμα του Εμμανουήλ Παπά ξεχωρίζει. Δεν έδωσε για τον αγώνα μόνο όλη του την περιουσία και τη ζωή του, αλλά και τρία από τα έντεκα παιδιά του έδωσαν και αυτά τη ζωή τους στον αγώνα. Ο Αθανασάκης Παπάς αποκεφαλίσθηκε στη Χαλκίδα, ο Γιαννάκης Παπάς σκοτώθηκε με τον Παπαφλέσσα στο Μανιάκι και ο Νικολάκης Παπάς στο Καματερό Αττικής, πολεμώντας με αρχηγό τον Καραϊσκάκη.

Οφείλουμε να μνημονεύουμε και να τιμούμε τους ήρωες που έδωσαν το αίμα και την ψυχή τους για να είμαστε εμείς ελεύθεροι. Να τους τιμούμε και να αναλογιζόμεθα τις δικές μας ευθύνες απέναντι στην πατρί­δα, που αυτοί μας παρέδωσαν και που οφείλουμε εμείς αντίστοιχα να παραδώσουμε στα παιδιά μας.