Οι Αμερικανοί λένε ότι ο χρόνος είναι χρήμα: «Time is money». H αλήθεια όμως είναι πολύ διαφορετική. Ο χρόνος είναι πολυτιμότερος του χρήματος. Το χρήμα αν το χάσεις ίσως να το ξανακερδίσεις, τον χρόνο ποτέ.
Σχεδόν όλους μας έχει απασχολήσει ο χρόνος απονομής δικαιοσύνης στην πατρίδα μας. Θα ήθελα να αναφέρω από την εμπειρία μου ορισμένα παραδείγματα:
Περίπτωση 1: Η Περιπέτεια του Ολυμπιακού Χωριού
Πριν από δεκαπέντε και πλέον έτη, είχα καταγγείλει τον πρόεδρο της εταιρείας «Ολυμπιακό Χωριό 2004 Α.Ε.», διότι δεν υπέγραφε τον ΑΠΕ του έργου που εκτελούσα, ήτοι τις πρόσθετες εργασίες που απαιτήθηκαν, επειδή δεν είχα καταβάλει «το τίμημα», όπως είχαν καταβάλει οι άλλες εταιρείες για την εν λόγω έγκριση. Για τη σχετική καταγγελία είχα ενημερώσει και τον τότε πρωθυπουργό και την εισαγγελέα κ. Ράικου.
Ακολούθησε ποινική διαδικασία, αλλεπάλληλες αναβολές, συνεχής ταλαιπωρία στα δικαστήρια από τις 09.00 έως τις 15.00. Από τις δέκα δεκαπέντε υποθέσεις του πινακίου, οι μισές αναβάλλονταν, ορισμένες ματαιώνονταν λόγω λανθασμένης επίδοσης, ήτοι π.χ. οδός Περικλέους 32 αντί Περικλέους 31, και τη στιγμή που θα άρχιζε η εξέταση της κύριας υπόθεσης αιφνίδια αδιαθεσία του δικηγόρου οδηγούσε σε νέα αναβολή. Μετά την πάροδο πολλών ετών, τελικά η δίκη διεξήχθη, ο εν λόγω κύριος αθωώθηκε, καθότι πλείστοι μάρτυρες ισχυρίστηκαν ότι δεν θυμόντουσαν καλά ή ότι δεν ήταν απολύτως σαφείς οι καταγγελίες που είχαν κάνει. Εξερχόμενος του δικαστηρίου με την εύλογη απορία πώς ήταν δυνατό να αθωωθεί ο εν λόγω κύριος, με πλησιάζει γνωστός δικηγόρος και μου λέει: «Τι απορείς; Πέτυχαν επιτέλους την ευνοϊκή σύνθεση, η δίκη διεξήχθη και ο κατηγορούμενος αθώος».
Η παραπάνω ενέργειά μου όμως, πέραν της επί σειράς ετών ταλαιπωρίας μου, είχε και άλλες επιπτώσεις. Την οργή και το μένος των επιβλεπόντων μηχανικών για την καταγγελία μου και την προσπάθειά τους να περικόψουν παν το δυνατόν ή αδύνατον από το λαβείν μου. Αποτέλεσμα, οι δικαστικές διαδικασίες να μην έχουν ολοκληρωθεί έως σήμερα, ήτοι δεκαπέντε χρόνια μετά. Και πέραν των άλλων, οι εγγυητικές επιστολές εκτέλεσης του έργου παραμένουν κλειδωμένες σε κάποιο συρτάρι, ενώ εγώ καταβάλλω επί έτη τις αναλογούσες προμήθειες στις τράπεζες!
Περίπτωση 2: Κατασκευή Νεκροταφείου Σχιστού
Το 1994 ανέλαβα την κατασκευή του Νεκροταφείου Σχιστού με απόλυτη αυτοχρηματοδότηση, ήτοι 100%. Σύμφωνα με τη σύμβαση του έργου, οι πρόσθετες εργασίες έπρεπε να πληρώνονται. Εξετέλεσα κατόπιν εντολών του Συνδέσμου Δήμων Πειραιά και Δυτικής Αττικής πρόσθετες εργασίες, τις οποίες αρνήθηκαν να πληρώσουν. Προσέφυγα στο Εφετείο, το οποίο εξέδωσε απόφαση η οποία με δικαίωσε. Το 2005 ο Σύνδεσμος προσέφυγε κατά της παραπάνω απόφασης στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η απόφαση του ΣτΕ εξεδόθη ύστερα από δέκα χρόνια και, όπως πληροφορήθηκα αργότερα, είχαν αλλάξει περί τους οκτώ εισηγητές. Ο Σύνδεσμος, παρά την απόφαση του ΣτΕ, αρνήθηκε να πληρώσει και συνεχίζει μέχρι σήμερα να αρνείται να συμμορφωθεί με την εν λόγω απόφαση του ΣτΕ. Αντ’ αυτού με κατήγγειλε ότι είχα κάνει συμπαιγνία με υπάλληλο της υπηρεσίας του! Άλλα δύο χρόνια στα δικαστήρια, επιπρόσθετη ταλαιπωρία. Αναβολές, εξετάσεις μαρτύρων οι οποίοι απουσίαζαν και βέβαια η ρετσινιά να διαχέεται στην ατμόσφαιρα. Μετά από δύο χρόνια, τελικά το δικαστήριο με αθώωσε. Ο Σύνδεσμος εξακολουθεί να μην πληρώνει.
Περίπτωση 3: Έργα στην Πάτρα
Πριν από δεκαπέντε χρόνια ξεκίνησα να κατασκευάζω τρία έργα στην περιοχή των Πατρών. Σε πολλά δίκαια αιτήματα τα οποία υπέβαλα στην αρμόδια υπηρεσία, η εξώδικος απάντηση ήταν: «Έχεις δίκιο, αλλά δεν μπορώ να στα πληρώσω, πήγαινε στα δικαστήρια να βρεις το δίκιο σου». Συνεπώς, πήγα στα δικαστήρια για τα τρία έργα, για τριάντα συνολικά περιπτώσεις. Έπειτα από πέντε έως οκτώ χρόνια εξεδόθησαν οι αποφάσεις. Όλες απορρίφθηκαν! Ένα βράδυ συνάντησα τυχαία τον έγκριτο νομικό της Πάτρας, κ. Μαράτο, και τον ρώτησα πώς είναι δυνατόν να απορριφθούν οι προσφυγές για τις οποίες είχα απόλυτο δίκιο. Ο κ. Μαράτος χαμογέλασε και μου είπε: «Άδικα παιδεύεσαι, τις απορρίπτουν όλες, μη χάνεις τον καιρό σου και μην πληρώνεις δικηγόρους».
Περίπτωση 4: Προσφυγή στο ΣτΕ
Την 20ή Μαρτίου του 2019 υποβάλαμε προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η δικάσιμος ορίστηκε για τις 14 Δεκεμβρίου του 2020. Ήτοι μετά από 21 μήνες! Και διερωτώμαι: Πότε θα την αναλάβει ο εισηγητής, πότε θα τη μελετήσει, πότε θα βγει η απόφαση και θα καθαρογραφεί, πότε θα μας κοινοποιηθεί; Ελπίζω πριν από το 2030.
Περίπτωση 5: Mediterranean Cosmos
Κατασκεύασα το εμπορικό κέντρο Mediterranean Cosmos στη Θεσσαλονίκη για λογαριασμό της «Πυλαίας Α.Ε.», θυγατρικής της Lamda Development. Παρέδωσα το έργο εγκαίρως παρά τις άπειρες δυσκολίες που αντιμετώπισα. Αντί να εξοφληθώ τον τελικό λογαριασμό μετά διμήνου, η «Πυλαία» έκανε νέα κατά την άποψή της επιμέτρηση και περιέκοψε εκατομμύρια από το λαβείν μου. Αλλά και επιπλέον αυτού, εζήτησε κατάπτωση των εγγυητικών επιστολών μου. Το 2007 καταθέσαμε τις αγωγές μας στα αρμόδια δικαστήρια. Αναβολές, πραγματογνωμοσύνες, νέες αναβολές, νέες πραγματογνωμοσύνες και ακόμη βρισκόμαστε στην πρωτόδικη φάση. Πότε θα ολοκληρωθεί; Ήδη έχουν περάσει δεκατρία χρόνια, πρέπει να περιμένουμε άλλα δέκα; Και τι αξία θα έχει μετά από είκοσι πέντε χρόνια η δικαίωσή μας και πώς θα αποζημιωθεί η ταλαιπωρία μας, οι επιπτώσεις στην οικονομική πορεία της εταιρείας σε όλο αυτό το κρίσιμο διάστημα; Δικαιοσύνη η οποία αποδίδεται μετά από είκοσι πέντε χρόνια δεν είναι δικαιοσύνη, είναι μέγιστη αδικία. Θα μας πει κάποιος ότι η απαίτησή σας επαυξάνεται με τους αντίστοιχους τόκους. Ήτοι από 40 εκ. € έχει ανέλθει σε 60 εκ. € και αργότερα μπορεί να ανέλθει σε 80 εκ. €. Και τι αξία θα έχουν τα 80 εκ. €; Τα χρήματα, όπως και όλα στη ζωή, είναι σχετικά. Όπως και ο χρόνος είναι και αυτός σχετικός. Και όλα τελικά καθορίζονται σε συνάρτηση με τους δύο αυτούς παράγοντες.
Πολλές φορές αναρωτήθηκα αν απονέμεται δικαιοσύνη όταν αυτή αγνοεί τον παράγοντα χρόνο. Όταν αγνοεί την τεράστια ζημία την οποία κάνει σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη αλλά και στην οικονομία της χώρας. Την τεράστια ζημία που κάνει στη νοοτροπία ότι «δεν βρίσκεις του δίκιο σου στην Ελλάδα». Την τεράστια ζημιά που κάνει σε ξένο επενδυτή που σκέπτεται ότι οποιοσδήποτε μπορεί να τον καταγγείλει, εκείνον ή την επιχείρησή του και να μπλοκάρει την επένδυσή του για χρόνια. Πολλές φορές σκέφτηκα και την ψυχική ταλαιπωρία των εμπλεκομένων. Τι αξία έχει η απονομή δικαιοσύνης όταν ο ενδιαφερόμενος έχει ήδη αποθάνει ή όταν η εταιρεία του έχει πτωχεύσει; Ουδεμία δικαίωση, παρά μόνον, πέραν της οικονομικής, αφόρητη ψυχική ταλαιπωρία.
Κατόπιν των ανωτέρω, αναλογίστηκα πώς μπορεί να διορθωθεί αυτή η κατάσταση και σαν πρώτη ενέργεια σκέφτηκα να μελετήσω την έκθεση Πισσαρίδη για να δω τι προτείνει ο γνωστός νομπελίστας. Αφιερώνει πολλές σελίδες για τη δικαιοσύνη η έκθεση, με διαγράμματα και υποδείξεις. Έχω διαβάσει και παλαιότερα παρόμοιες εκθέσεις. Γενικές, θεωρητικές, περίπλοκες.
Επιτρέψτε μου να παραθέσω και τις δικές μου σκέψεις:
- Χορήγηση αναβολών
Μήπως πρέπει να απαγορευθεί η χορήγηση αναβολών πέραν της μίας; Δικαιολογίες όπως κωλύματα δικηγόρων ή δήθεν ασθένειες, δεν θα πρέπει να γίνονται δεκτές και οι δίκες να διεξάγονται ερήμην των.
- Γραμματείς δικαστηρίων
Γιατί θα πρέπει να υπάρχει γραμματέας, ο οποίος ματαίως προσπαθεί να καταγράψει επακριβώς τα πρακτικά της δίκης; Δεν αρκεί ένα απλό σύστημα μαγνητοφώνησης;
- Καθαρογραφή
Γιατί χρειάζεται η καθαρογραφή; Δεν μπορεί κάθε απόφαση να καταγράφεται απευθείας ηλεκτρονικά από τον εκάστοτε δικαστή και να αποστέλλεται αυτόματα στους διαδίκους, με τεράστια εξοικονόμηση χρόνου και ενέργειας; Και γιατί έστω μια απλή καθαρογραφή θα πρέπει να απαιτεί πολλές φορές χρόνο πέραν των οκτώ μηνών; Για να μην προσθέσω και υποθέσεις που δεν βρίσκονται πριν την καθαρογραφή και επί μήνες προσπαθούμε να βρούμε που χάθηκαν!
- Ορισμός δικασίμου
Ο ορισμός δικασίμου πολλές φορές υπερβαίνει το έτος. Για ποιον λόγο; Δεν θα μπορούσε να γίνεται αυτόματα με υποβολή μέσω ηλεκτρονικού συστήματος;
- Νόμοι απλοί
Μήπως θα πρέπει η πολιτεία και η Βουλή να ψηφίζει νόμους απλούς, λακωνικούς και κατανοητούς απ’ όλους, αντί πολύπλοκων νομικών κειμένων εκατοντάδων σελίδων που παραπέμπουν σε παλαιότερους νόμους, τροπολογίες και διατάγματα και είναι ιδιαίτερα δυσχερής η κατανόησή τους; Άλλωστε στις εκατοντάδες σελίδες και στις δεκάδες παραπομπές πολλές φορές υπάρχουν «παράθυρα» που εκμεταλλεύονται οι επιτήδειοι.
- Εύχρηστο νομολόγιο
Μήπως όλες αυτές οι χιλιάδες σελίδες των διαφόρων νόμων θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν σε ένα συνοπτικό, εύχρηστο νομολόγιο, ώστε να μειωθούν και οι ατελείωτες προσφυγές στη δικαιοσύνη;
Απεστάλη στη Βουλή των Ελλήνων.
Δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες:
Εστία στις 25-26/12/2020 με τίτλο:
Ο χρόνος, η Δικαιοσύνη και η έκθεση Πισσαρίδη,
Η Καθημερινή (απόσπασμα) στις 15/1/2021 με τίτλο:
Ο χρόνος, η Δικαιοσύνη και η έκθεση Πισσαρίδη.